Wprowadzenie – dostępność to projekt, nie „jednorazowy film”
Wielu urzędników, dyrektorów instytucji i decydentów myśli, że wdrożenie języka migowego to pojedyncze nagranie lub jednorazowa akcja. Niestety – tak to nie działa. Dostępność w PJM to proces, który wymaga planu, strategii, odpowiedzialnych osób i stałej aktualizacji. To nie jest „dodatkowy materiał marketingowy”. To element obsługi użytkowników i spełnienia obowiązków prawnych. Dobrze wdrożony PJM oznacza, że osoba Głucha może skorzystać z usług instytucji bez proszenia kogokolwiek o pomoc. Właśnie tak powinno być.
Dlaczego instytucje muszą wdrożyć PJM świadomie, a nie „na pokaz”?
Bo w przeciwnym razie powstają:
-
materiały nieczytelne,
-
tłumaczenia w SJM zamiast PJM,
-
symboliczne filmy „dla wizerunku”,
-
brak realnej dostępności dla użytkowników.
Społeczność Głuchych bardzo szybko rozpoznaje, czy instytucja traktuje ich poważnie, czy tylko udaje. A w dobie mediów społecznościowych takie rzeczy wychodzą błyskawicznie. Świadome wdrożenie PJM to:
-
zgodność z prawem,
-
bezpieczeństwo wizerunkowe,
-
realna pomoc ludziom,
-
profesjonalizm instytucji.
Krok 1 – analiza potrzeb i audyt treści
Nie zaczyna się od kamer, tłumacza i nagrań. Zaczyna się od myślenia.
Instytucja powinna:
-
przeanalizować stronę internetową,
-
sprawdzić, jakie treści są najważniejsze,
-
określić, które materiały są kluczowe dla obywateli,
-
zidentyfikować treści, które mogą wpływać na życie użytkownika.
Najczęściej będą to:
-
procedury urzędowe,
-
informacje o świadczeniach,
-
treści medyczne,
-
materiały edukacyjne,
-
informacje o usługach,
-
komunikaty kryzysowe.
To z tych treści powinna powstać lista „priorytet PJM”.
Krok 2 – wyznaczenie odpowiedzialnych osób
Jeśli „wszyscy odpowiadają”, to w praktyce nikt nie odpowiada. Dlatego potrzebne są konkretne role:
-
koordynator dostępności / dostępności cyfrowej,
-
osoba odpowiedzialna za stronę internetową,
-
osoba odpowiedzialna za komunikację,
-
osoba kontaktowa do współpracy z tłumaczami PJM.
Bez odpowiedzialności proces rozlewa się i nic nie jest doprowadzane do końca.
Krok 3 – wybór formy wdrożenia PJM
Instytucja musi zdecydować, jak PJM będzie wdrażany:
-
tłumaczenia filmów informacyjnych,
-
tłumaczenia procedur urzędowych,
-
stała sekcja „dla osób Głuchych”,
-
dostępność do tłumacza online (wideotłumacz),
-
tłumaczenia materiałów edukacyjnych.
Często najlepszym rozwiązaniem jest połączenie kilku metod.
Krok 4 – współpraca z tłumaczem PJM
Tłumacz PJM to nie „aktor do wynajęcia”. To współtwórca treści i specjalista od komunikacji z osobami Głuchymi. Najlepsze instytucje:
-
współpracują z certyfikowanymi tłumaczami,
-
nie szukają najtańszej opcji „byle było”,
-
angażują tłumacza na etapie planowania treści,
-
konsultują materiały przed publikacją.
Najgorszym błędem jest: „nagramy film, a potem wciśniemy tłumacza w róg”. Tak się po prostu nie robi.
Krok 5 – produkcja materiałów w PJM
Produkcja powinna:
-
być zaplanowana,
-
odbywać się w dobrych warunkach technicznych,
-
zapewniać dobre oświetlenie,
-
gwarantować wyraźny kadr,
-
zachować odpowiednią wielkość tłumacza w obrazie,
-
uwzględniać synchronizację.
Jeżeli tłumacz jest mały, źle widoczny, ciemny albo opóźniony – materiał jest bezużyteczny.
Krok 6 – wdrożenie materiałów na stronie i w komunikacji
Gotowe filmy i materiały PJM trzeba:
-
odpowiednio umieścić na stronie,
-
oznaczyć ikoną języka migowego,
-
dodać do sekcji „dla osób Głuchych”,
-
linkować z ważnych podstron,
-
promować w kanałach komunikacji.
PJM nie może być ukryty, schowany w czeluściach strony albo wrzucony na YouTube bez kontekstu. Ma być dostępny łatwo i logicznie.
Krok 7 – testy z użytkownikami Głuchymi
To absolutnie kluczowy etap, a niestety często pomijany. Wiele instytucji tworzy materiały, ale nigdy nie sprawdza, czy są one:
-
zrozumiałe,
-
czytelne,
-
wygodne w odbiorze,
-
praktyczne dla społeczności Głuchych.
Najlepszą praktyką jest:
-
konsultacja ze środowiskiem Głuchych,
-
testy użytkowników,
-
zbieranie opinii,
-
poprawki po pierwszych doświadczeniach.
Krok 8 – aktualizacja i ciągłość
PJM to nie jednorazowy projekt. Treści zmieniają się, prawo się zmienia, procedury są aktualizowane. Jeśli instytucja przygotuje materiały raz i zostawi je na lata – po pewnym czasie staną się bezużyteczne.
Dlatego potrzebne są:
-
stałe monitorowanie,
-
przegląd materiałów,
-
aktualizacje,
-
planowanie nowych realizacji.
Kto powinien być zaangażowany w proces?
W praktycznym wdrożeniu PJM uczestniczą:
-
dział komunikacji,
-
zespół IT / web,
-
koordynator dostępności,
-
tłumacz PJM,
-
często także prawnicy,
-
przedstawiciele społeczności Głuchych.
Im lepsza współpraca, tym lepszy efekt.
Koszty i planowanie – konkret, którego decydenci oczekują
Wdrażanie PJM kosztuje – i trzeba mówić o tym uczciwie. Jednak są to koszty:
-
przewidywalne,
-
planowalne,
-
w pełni uzasadnione.
Instytucje często finansują:
-
nagrania wideo,
-
współpracę z tłumaczem,
-
wideotłumacza online,
-
produkcję materiałów edukacyjnych,
-
konsultacje dostępności.
Jednak koszty braku dostępności mogą być większe:
-
skargi obywateli,
-
kary,
-
negatywny PR,
-
brak możliwości udziału w projektach,
-
utrata wiarygodności.
Najczęstsze błędy przy wdrażaniu PJM
Lista błędów jest niestety długa:
-
PJM tylko „symbolicznie”,
-
złe nagrania,
-
brak konsultacji z Głuchymi,
-
brak strategii i planu,
-
jednorazowe akcje „pod pokaz”,
-
brak aktualizacji,
-
traktowanie PJM jak zło konieczne.
Tak nie buduje się dostępności. Tak buduje się pozory.
Podsumowanie – dostępność PJM to proces, nie jednorazowy projekt
Wdrożenie PJM w instytucji to:
-
analiza,
-
plan,
-
odpowiedzialne osoby,
-
współpraca z tłumaczami,
-
testy,
-
ciągłość.
Tak działa prawdziwa dostępność. A dzięki temu osoby Głuche mogą korzystać z usług publicznych, edukacji, zdrowia i informacji na równych prawach. I właśnie o to chodzi.