Wprowadzenie – język migowy to nie „czy można”, tylko „trzeba”
Dostępność cyfrowa w Polsce od kilku lat nie jest już tematem „dobrych chęci” czy działań wizerunkowych. To prawny obowiązek, który dotyczy przede wszystkim instytucji publicznych, samorządów, urzędów, szkół, uczelni, placówek medycznych i wszystkich jednostek realizujących zadania publiczne. Jednym z kluczowych elementów dostępności jest zapewnienie treści w języku migowym PJM, który umożliwia osobom Głuchym realny dostęp do informacji. W tym artykule wyjaśniamy, kiedy język migowy jest wymagany, jakie przepisy go regulują oraz jakie obowiązki wynikają z ustawy i standardów WCAG.
Ustawa o dostępności cyfrowej – fundament prawny
W Polsce obowiązuje Ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Jej głównym celem jest zapewnienie, aby strony internetowe i aplikacje były dostępne dla wszystkich użytkowników, w tym osób Głuchych.
Ustawa mówi wprost:
-
strony internetowe podmiotów publicznych muszą być dostępne,
-
informacje muszą być przedstawione w formie zrozumiałej,
-
odbiorcy ze szczególnymi potrzebami muszą mieć realny dostęp do treści.
W praktyce oznacza to, że materiały wideo, komunikaty urzędowe, treści informacyjne oraz materiały edukacyjne powinny posiadać alternatywną wersję w PJM, jeśli są istotne dla obywateli.
WCAG 2.1 / 2.2 – co dokładnie mówią standardy?
Ustawa odwołuje się do międzynarodowych standardów WCAG (Web Content Accessibility Guidelines). To zbiór zasad, określających, jak powinna wyglądać dostępna strona internetowa i treść cyfrowa.
W kontekście języka migowego najważniejsze są:
-
wymóg zapewnienia alternatywnego dostępu do treści wideo,
-
konieczność zastosowania rozwiązań zrozumiałych dla osób z niepełnosprawnościami słuchu,
-
wymóg dostępności kluczowych materiałów w formach możliwych do zrozumienia.
W skrócie – jeżeli materiał wideo jest ważny i dotyczy spraw publicznych, proceduralnych, informacyjnych, edukacyjnych lub zdrowotnych – powinien mieć tłumaczenie na PJM.
Kogo obowiązuje zapewnienie tłumaczenia PJM?
Przepisy obejmują przede wszystkim:
-
urzędy centralne i samorządowe,
-
ministerstwa,
-
jednostki administracji publicznej,
-
placówki edukacyjne (szkoły, uczelnie),
-
placówki medyczne,
-
instytucje kultury,
-
instytucje realizujące zadania publiczne,
-
podmioty finansowane ze środków publicznych.
Jeżeli instytucja publikuje treści, które są ważne dla obywateli – powinna zapewnić dostęp do nich w PJM.
Firmy prywatne nie zawsze są formalnie zobowiązane ustawą, ale:
-
coraz częściej są objęte wymaganiami kontraktowymi,
-
uczestniczą w przetargach z wymogami dostępności,
-
są oceniane przez użytkowników i rynek,
-
stosują PJM jako element odpowiedzialności społecznej.
Jakie treści szczególnie wymagają PJM?
Prawo i dobre praktyki wskazują, że tłumaczenie PJM powinno być stosowane przede wszystkim w przypadku:
-
materiałów urzędowych dotyczących procedur i spraw obywatelskich,
-
komunikatów administracyjnych,
-
treści edukacyjnych i szkoleniowych,
-
informacji medycznych,
-
materiałów dotyczących zdrowia publicznego,
-
komunikatów kryzysowych,
-
transmisji wydarzeń publicznych i oficjalnych wystąpień.
Krótko mówiąc – wszędzie tam, gdzie treść ma realny wpływ na życie użytkowników.
Obowiązki instytucji publicznych – co trzeba zrobić?
Instytucje nie mogą udawać, że problem nie istnieje. Ustawa nakłada konkretne obowiązki:
-
planowanie dostępności na etapie projektowania,
-
uwzględnianie PJM przy materiałach wideo,
-
konsultacje z ekspertami i społecznością Głuchych,
-
zapewnienie możliwości zgłoszenia braku dostępności,
-
obowiązek poprawienia niedostępnych treści w określonym czasie.
Co ważne – brak wdrożenia może skutkować:
-
skargami użytkowników,
-
kontrolą,
-
karami finansowymi,
-
utratą wiarygodności.
Dobre praktyki dla firm prywatnych
Choć firmy prywatne nie zawsze są ustawowo zobowiązane, coraz częściej wdrażają PJM, ponieważ:
-
poprawia to wizerunek,
-
zwiększa zaufanie klientów,
-
umożliwia dotarcie do większej grupy odbiorców,
-
wpisuje się w politykę CSR,
-
podnosi poziom profesjonalizmu.
Najlepiej sprawdza się zasada: jeśli treść jest ważna – zrób PJM.
Najczęstsze błędy instytucji
W praktyce wiele instytucji popełnia te same błędy:
-
zbyt małe „okienko” z tłumaczem,
-
brak synchronizacji treści,
-
stosowanie SJM zamiast PJM,
-
brak konsultacji z Głuchymi,
-
traktowanie PJM jako dodatku „na pokaz”.
Takie działania nie spełniają prawa ani standardów dostępności.
Podsumowanie – prawo mówi jasno, a odpowiedzialność idzie dalej
Prawo w Polsce jednoznacznie wskazuje, że treści publiczne muszą być dostępne. WCAG doprecyzowuje, jak tę dostępność osiągnąć. Instytucje publiczne muszą zapewniać tłumaczenie PJM tam, gdzie treść jest istotna. Firmy prywatne coraz częściej powinny to robić, jeśli chcą być postrzegane jako odpowiedzialne i nowoczesne. Dostępność to nie ozdoba i nie marketing – to obowiązek i standard współczesnej komunikacji.